2-59 Religie in de psychiatrie

Beschrijving

Religie lijkt niet langer taboe in de ggz. In de jaren tachtig vielen er vooral pleidooien voor meer aandacht voor religie en zingeving te beluisteren. De laatste jaren worden steeds meer initiatieven ontplooid om concrete kennis te vergaren en professionele handelwijzen te ontwikkelen.

In Leeuwarden werd op 24 november 1998 een studiemiddag georganiseerd onder de titel: ‘ Wat bent u? Over de aandacht voor de levensbeschouwing van cliënten, met name tijdens de intake’. Op 11 december 1998 werd in Utrecht het congres ‘Psychiatrie en Religie II’ gehouden, een vervolg op de drukbezochte gelijknamige eerste bijeenkomst op 12 december 1997 in Ede. Op het voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie van 29-31 maart 2000 werd een symposium gehouden met als titel ‘Religie in het pakket?’. En in Groningen belegde de Dienst Geestelijke Verzorging van het Academisch Ziekenhuis samen met de Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap op 16 oktober 2000 een studiedag over de samenwerking tussen geestelijk verzorgers en behandelaars in de ggz onder de titel ‘ Het wordt dringen tussen de oren’. Een aantal van de lezingen op die bijeenkomsten is in deze bundel opgenomen.

De godsdienstpsycholoog T.H. Zock wijst in haar inleiding op een bron van problemen in de samenwerking tussen therapeutische behandelaars (in het bijzonder psychiaters) en geestelijk verzorgers: zij spreken verschillende talen, die samenhangen met hun respectievelijk natuur- dan wel menswetenschappelijke opleiding.

F. van Ree en H.M. van Praag blikken terug op hun carrière als psychiater. In hun autobiografisch getinte bijdragen presenteren zij hun visie op de relatie tussen religie en psychiatrie. Van Praag bespreekt wat de invloed van zijn jood-zijn is op zijn werk als psychiater. Van Ree, agnost en humanist, benadrukt het belang van aandacht voor levensbeschouwing in de behandeling, en laat zien hoe hijzelf daarmee omging.

De psychiaters G. Glas en P.J. Verhagen zetten uiteen hoe zij in hun dagelijkse praktijk omgaan met problemen rond religie, in het bijzonder bij de intake. Glas gaat in op het belang van een religieuze anamnese en presenteert een model daartoe. Verhagen analyseert hoe de religieuze achtergrond van zowel cliënt als behandelaar in de aanmeldingsfase een rol kan spelen, en bespreekt het diagnostisch label voor religieuze problematiek in DSM-IV.

De godsdienstpsychologen M.H.F. van Uden & J.Z.T. Pieper ten slotte wijzen op de groeiende behoefte aan bijscholing in de ggz op het gebied van religie en levensbeschouwing. Zij presenteren een probleemgestuurde onderwijsmodule klinische godsdienstpsychologie.

Bezinning op de eigen levensbeschouwelijke achtergrond, theoretische en methodische onderbouwing van het beroepsmatig handelen en verdere scholing inzake het religieuze: drie zaken die nodig zijn voor een professionele omgang met religie in de psychiatrie. Deze bundel wil daaraan een bijdrage leveren.

• ‘Deze bundel maakt zijn pretentie ruimschoots waar.’ J. Bouwer in Gereformeerd Theologisch Tijdschrift, 102, 2002, nr. 1, p. 56.
• ‘een lezenswaardige publicatie, vooral waardevol voor hen die zich verder in dit onderwerp willen verdiepen en bekwamen. De doelstelling bij het samenstellen van de bundel was een bijdrage te leveren aan de professionele omgang met religie in de psychiatrie – mijns inziens een terechte doelstelling – deze doelstelling is in ieder geval behaald en zal zeker een vervolg moeten krijgen in breder verband.’ Onno Kastelijn in SP nr. 66, december 2003, p. 58.
• ‘Met de keuze van de auteurs is de redactie er in geslaagd een goed leesbaar en zeer informatief beeld te geven van de huidige stand van zaken in de geestelijke gezondheidszorg over dit onderwerp. … Al lezende raakt men er steeds meer van doordrongen dat het volledig negeren van religie en levensbeschouwing in de geestelijke gezondheidszorg zoals dit in het verleden is gebeurd, niet alleen nauwelijks mogelijk is, maar zelfs als een ernstige tekortkoming moet worden gezien. Voor allen die in de geestelijke gezondheidszorg werkzaam zijn, maar ook voor andere belangstellenden is dit boekje zeer aan te bevelen.’ Vincent Kirkels in Tijdschrift voor Geneeskunde en Ethiek, 12, 2002, nr. 2, p. 58.
• ‘Van het KSGV zijn we inmiddels gewend dat het met grote regelmaat publicaties het licht doet zien van hoog niveau en met een grote actualiteitswaarde.’ Eric Corsius in Zin in zorg, tijdschrift van de CVZ-KVZ over zorg, ethiek en levensbeschouwing, 4, 2002, nr. 1, maart 2002, p. 24.
• ‘Een heldere, bondige publicatie in de goede traditie van het KSGV … zeer leesbaar … een aanrader. Psychiatrie & Verpleging, 78, 2002, nr. 3, pp. 210-211.

Inhoud

blz. 7-9 Gerrit Glas & Hetty Zock | Ten geleide.
blz. 10-22 Hetty Zock |  De toren van Babel.
blz. 23-50 Herman van Praag | Psychiatrie en religie. Een persoonlijke ‘belijdenis’.
blz. 51-65 Frank van Ree | Het ontbrekende referentiekader.
blz.  66-86 Gerrit Glas | De religieuze anamnese.
blz.  87-102 Piet Verhagen | God ter sprake in de aanmeldingsfase.
blz.  103-124 Rien van Uden & Jos Pieper | Klinische godsdienstpsychologie. Een trainingsmodel.
blz.  125-126 PersonaliaT.H. Zock & G. Glas (red.)_~_Hetty Zock & Gerrit Glas (red.)_~_