Jaarverslag

Januari 2015 – juni 2016

CONTEXT

De bijzondere leerstoel ‘Levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid, met bijzondere aandacht voor het domein van de geestelijke verzorging’ is ingesteld door het KSGV, Kenniscentrum voor levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid, en wordt financieel ondersteund door de VVP, Beweging voor eigentijds geloven. Per 1 november 2005 is de leerstoel in een omvang van 0.2 fte bezet door dr. T.H. Zock. De leerstoel is ondergebracht bij de vakgroep Vergelijkende Religiewetenschap van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen. De leerstoelhouder was tot 1 maart 2014 aan deze faculteit tevens werkzaam als hoogleraar godsdienstpsychologie met bijzondere aandacht voor de geestelijke verzorging (zie verder www.rug.nl/staff/t.h.zock/). Vanaf 1 januari 2015 heeft de leerstoelhouder tevens een eigen bedrijf op het gebied van training, supervisie en coaching (zie verder www.hettyzock.nl).

Het curatorium van de leerstoel bestaat uit de leden: prof. dr. C.K.M. von Stuckrad (Rijksuniversiteit Groningen), prof. mr. dr. A.R. Mackor (Rijksuniversiteit Groningen) en prof. dr. M.H.F. van Uden (voorzitter curatorium, Universiteit van Tilburg).

De ‘Stichting Geestelijke Verzorging en Geestelijke Gezondheid’ (SGV&GG) is belast met het verwerven en beheren van geldmiddelen ten behoeve van de leerstoel. Het bestuur van de SGV&GG wordt gevormd door dr. F.C.H. Derks (voorzitter), W. Jumelet (penningmeester) en dr. M.M.E. Vroon-van Vugt (secretaris).

Het KSGV is een studiecentrum dat zich richt zich op de relatie tussen levensbeschouwing en geestelijke gezondheid. Een belangrijk streven van het KSGV is het bevorderen van een geestelijk gezonde omgang met levensbeschouwing en zingeving. Het KSGV wil deze doelstelling realiseren door studiebijeenkomsten, publicaties, onderzoek, deskundigheidsbevordering, en door het instellen en in stand houden van bijzondere leerstoelen. Het KSGV onderneemt zijn activiteiten vanuit een christelijke inspiratie.

De VVP (Vereniging van Vrijzinnige Protestanten in Nederland) is een beweging voor eigentijds geloven. Vrijzinnigheid is een persoonlijke manier van geloven, die geworteld is in het christendom. Vrijzinnig geloven kenmerkt zich door een vrije en kritische omgang met de Bijbel en de christelijke traditie; kritisch, want zowel Bijbel als tradities zijn gevormd binnen een bepaalde context, en vrij, omdat iedere generatie haar eigen vertaling moet maken. Vrijzinnigheid is open naar de cultuur en gericht op menselijkheid.

De VVP neemt haar plaats in binnen de Protestantse Kerk in Nederland, terwijl het gesprek met anderen in alle openheid wordt gezocht.

 

ALGEMEEN

Ook in deze verslagperiode werd veel tijd besteed aan het onderhouden van contacten met het beroepsveld van de geestelijke verzorging. Zo participeerde de leerstoelhouder in het overleg van opleidingen geestelijke verzorging (met het oog op de eisen van het beroepsregister SKGV voor scholing en nascholing van geestelijk verzorgers) en in de RING-GV (Raad voor Institutioneel Niet Gezonden Geestelijk Verzorgers) – eerst in de voorbereidingscommissie als beoogd lid van de Raad van Toezicht en vanaf september 2015 als voorzitter. Op deze wijze droeg de leerstoelhouder bij aan de inbedding van de opleiding Geestelijke Verzorging aan de RUG in het werkveld.

Op onderzoeksgebied werd gewerkt aan twee praktijkonderzoeken.

In het kader van het onderwijs werden binnen de Master Geestelijke Verzorging aan de RUG werden scriptiestudenten begeleid en een PAO cursus gegeven.

De leerstoelhouder begeleidde diverse buitenpromovendi. Aan het onderzoek van de buitenpromovendus Joep van der Geer werd in maart 2016 de Auletiusprijs van het Medisch Centrum Leeuwarden toegekend.

Voor de VVP en het KSGV werden diverse activiteiten ontplooid.

 

ONDERZOEK IN HET VELD VAN DE GEESTELIJKE VERZORGING

In het kader van de leerstoel werd in de verslagperiode gewerkt aan de volgende praktijkonderzoeken.

• ZIN in politiewerk

Eind 2014 werd het onderzoek bij de Nationale Politie Nederland ‘ZIN in politiewerk’ afgerond met een eindrapport. In 2015 werd meegewerkt aan implementatie van het rapport.

• Extramurale geestelijke verzorging

De leerstoelhouder heeft in 2014 het initiatief genomen tot de oprichting van een werkgroep Geestelijke verzorging in de participatiesamenleving (nu hernoemd tot werkgroep Extramurale geestelijke verzorging). Doel is om de bijdrage van geestelijke verzorging in de transformatie van de langdurige zorg duidelijk te maken, tegen de achtergrond van het maatschappelijke klimaat van ‘participatie’, ‘meedoen’. Dit vraagt ook een transformatie van geestelijke verzorging van intramuraal naar extramuraal werken, en van vooral aanbodgericht naar vraaggericht werken.

Een eerste activiteit was het organiseren van een werkconferentie ‘GV in de WMO’, die op 1 december 2014 plaatsvond. Begin 2015 is op grond van de resultaten van deze conferentie een ‘starterspakket’ ontwikkeld met praktische informatie voor geestelijk verzorgers die in hun eigen gemeente of regio aan de slag willen gaan.

In 2015 is verder een start gemaakt met het opzetten van onderzoek naar extramurale geestelijke verzorging, waarvoor in 2016 financiering aangevraagd zal worden bij de Stichting Porticus. Door oogproblemen van de leerstoelhouder heeft de ontwikkeling van dit project enige vertraging opgelopen.

 

ONDERWIJS

In het kader van het onderwijs werden binnen de Master Geestelijke Verzorging aan de RUG twee scriptiestudenten begeleid. Verder werd een tweedaagse postacademische cursus gegeven: ‘Begeleide intervisie vanuit het gedachtegoed van het contextueel pastoraat’ (13 februari en 24 april 2015).

 

PROMOTIEBEGELEIDING

Buitenpromovendi

• Joep van de Geer (geestelijk verzorger): ‘Multidisciplinary Spiritual Care’ (start: 2010) (samen met prof. dr. C. Leget, UvH, prof. dr. K. Vissers, RU en dr. Jelle Prins, MCL); promotie verwacht: zomer 2017.

• Eva Ouwehand (MA), predikant-geestelijk verzorger: ‘Tussen hemel en hel. Onderzoek naar religieuze en spirituele ervaringen die verband houden met de bipolaire stoornis’ (samen met prof. dr. A. Braam, UvH); promotie verwacht: 2018.

• Drs. Sebastiaan Aghina (manager/adviseur/docent): ‘Narrative futuring postmortality A psychological and philosophical project’ (Dit project is tijdelijk stopgezet, vanwege een nieuwe politieke functie van de promovendus).

• Drs. Victor Counted, ‘Religion and Place from the Lens of Attachment. A Mixed Method Study on the Effects of an Attachment-to-Place Relationship on the Religious Experience of African Students in the European Space’ (start 2015) (samen met dr. K.E. Knibbe); promotie verwacht: 2018.

Overige betrokkenheid bij promoties

• Anne Austad, MA (MF Norwegian School of Theology, Oslo): ‘ “Passing Away – Passing By”. A Qualitative Study of Experiences and Meaning Making of Post Death Presence’, member of the manuscriptcommittee (promotion: January 16, 2015).

• Jan Piet Vlasblom (VU, Amsterdam), ‘Spiritual Care by Nurses and the Role of Chaplaincy in a General Hospital’, member of the manuscript committee (promotion: September 8, 2015).

• Job Smit (VU, Amsterdam), ‘Antwoord geven op het leven zelf. Een onderzoek naar de basismethodiek van de geestelijke verzorging’, member of the manuscript committee (promotion: December 1, 2015).

 

PUBLICATIES

2015

• ‘Oedipuscomplex’, Vocabulary for the Study of Religion, Robert Segal and Kocku von Stuckrad (Eds.), Leiden: Brill 2015.

• ‘Erfzonde, depressie en het ik-tijdperk, Schrift, 2015 (jrg. 47, nr. 3, juni 2015), pp. 101-106.

2016

– ‘Multidisciplinaire spirituele zorg. De relevantie voor het beroepsprofiel van de geestelijk verzorger’ (met Joep van de Geer), in: Wim Smeets (red.), Handboek spiritualiteit in de palliatieve zorg. Terminale zorg, onderwijs, onderzoek en samenwerking samenhangend in beeld, Almere: Parthenon, 2016.

– ‘Training Spiritual Care in Palliative Care in Teaching Hospitals in the Netherlands: A Multicentre Trial’ (together with Joep van de Geer e.a.), Journal of Research in Interprofessional Practice and Education, vol. 6.1 (March 2016) (17 pp.).

 

LEZINGEN, STUDIEDAGEN, CONGRESSEN E.D.

Lezingen in een academische setting

2015

• ‘Setting the agenda for chaplaincy research – Response to George Fitchett’, Making the case on chaplaincy and spiritual care, conference Utrecht 23-25 maart 2015.
• ‘Addressing the spiritual dimension of palliative care in a secular context: chaplains training nurses and doctors in Dutch hospitals’, Conference International Association for the Psychology of Religion, Istanbul, 17-20 augustus 2015.

• ‘Attachment Theory meets Dialogical Self Theory. New Perspectives on the Self in its relations to God and Religion. Introduction’, Conference International Association for the Psychology of Religion, Istanbul, 17-20 augustus 2015.

Lezingen voor een breder publiek

2015

• Presentatie over toetsing RING-GV voor bijeenkomst van de SING (Sector Institutioneel Niet Gezondenen) van de VGVZ, Utrecht, 5 maart 2015.

2016

• Vrijzinnig 2.0, Hilversum, 30 januari 2016, reactie op lezing Laurens ten Kate.

• ‘Naar een breder begrip van transcendentie’, lezing op studiemiddag van de SING (Sector Institutioneel Niet Gezonden Geestelijk Verzorgers van de VGVZ), 7 maart 2016.

Congressen en studiedagen

• Making the case on chaplaincy and spiritual care, conference Utrecht 23-25 maart 2015.
• Tweejaarlijkse conferentie van de IAPR (International Association for the Psychology of Religion), Istanbul, 17-20 augustus 2015.
• Symposium Religie en Participatiesamenleving 2.0 – ‘Religieuze organisaties als thermometer van de participatiesamenleving’, De Haagse Hogeschool, 23 november 2015.
• Dagvoorzitter KSGV studiebijeenkomst ‘Zin buiten beeld? Zinzorg in de GGZ vandaag’, Utrecht, 20 april 2016.
• Leiding workshop voor VVP voorgangers: “Toekomstbeleid: Zoeken naar een goede balans tussen ‘oud’ en ‘nieuw’”, Utrecht, 20 april 2016.

 

RELEVANTE LIDMAATSCHAPPEN

• Coördinator en begeleider van de studiegroep promovendi geestelijke verzorging.
• Lid van het bestuur van het KSGV.
• Lid van de redactieraad van International Series in Mental Health and Religion (Shaker Verlag, Aachen).
• Mede-organisator van het Noordelijk Netwerk voor Zingeving, Ethiek & Zorg.
• Lid van overleg van opleiders geestelijke verzorging.
• Voorzitter van de RING-GV (Raad voor Institutioneel Niet Gezonden Geestelijk Verzorgers).
• Lid van de Raad van Advies van het OVP (Opleidingsinstituut voor theologie, levensbeschouwing en geestelijke begeleiding in Vrijzinnig Perspectief).

 

ACTIVITEITEN VOOR DE VERENIGING VAN VRIJZINNIGE PROTESTANTEN IN NEDERLAND

• De leerstoelhouder is de ‘trait-d’union’ tussen KSGV en VVP, en beoogt onder meer vanuit de redactie van het KSGV publicaties te initiëren die relevant zijn voor vrijzinnige voorgangers.

• Lid van het Vrijzinnig Universitair Netwerk.

• Lid van de Raad van Advies van het OVP (Opleidingsinstituut voor theologie, levensbeschouwing en geestelijke begeleiding in Vrijzinnig Perspectief).

• Secretaris/penningmeester van Stichting Steunfonds Vrijzinnig Hervormd Leven.

• Lid voorbereidingsgroep ‘De vrijzinnige lezing’ (Rick Benjamins).

• Meedenken met Vrijzinnig Perspectief commissie over vliegend vrijzinnig pastoraat (opzet enquête e.d.).

• Deelname aan convent van vrijzinnige voorgangers, Mennorode, Elspeet, 7-8 oktober 2015.

• ‘Vrijzinnig 2.0’, studiedag voor vrijzinnige voorgangers in Hilversum, 30 januari 2016, reactie op lezing Laurens ten Kate.

• Workshop voor VVP voorgangers: “Toekomstbeleid: Zoeken naar een goede balans tussen ‘oud’ en ‘nieuw’”, Utrecht, 20 april 2016.

• Lezingen:

– ‘Hemelse beelden. De hedendaagse betekenis van de hemel’, VVP     Almelo, 28 februari 2015,    VPG Boskoop, 18 maart 2015.

– ‘Religieuze leiders en de behoefte aan idealisering’, VVP Emmen,     29 september 2015.

– VVP Assen, 15 oktober 2015; Vrijzinnigen Rhenen, De Vlam,18     oktober 2015.

– ‘Hemelse beelden. De hedendaagse betekenis van de hemel’, VVP     Leiden/Oegstgeest, Leiderdorp, 7 maart 2016.

• Artikel in Vrijzinnig 2015 (jrg. 8, nr. 2): ‘Erfzonde in het ik-tijdperk’.

 

MEDIA

• ‘Mijn vak gaat over mensen’ – Interview in themanummer AdRem over geloof en wetenschap, jrg. 26 (2015), nr. 8, pp. 7-8.

• Advisering: Zorgspectrumcentrum Het Zand, Zwolle (m.b.t. implementatie van de aandacht voor de dimensie zingeving, levensbeschouwing, spiritualiteit ter verbetering van de kwaliteit van leven).

dr. T.H. Zock, Groningen, 27 april 2016