Auteur: studiesecretaris KSGV

Een spiksplinternieuw stripmuseum in Groningen en in Noordwijk aan Zee, diepgravende recensies van beeldromans in de kwaliteitskranten, succesvolle verfilmingen van Amerikaanse comics in de bioscoop, op Netflix (Preacher) en Disney+ (Moon Knight). Het medium strip staat in de belangstelling en gedijt zowel op het web als in boekvorm, als ‘zevende kunst’ en als entertainment. Minder bekend is de veelzijdige relatie met religie. Godsdienstsocioloog en KSGV-hoogleraar Kees de Groot, die eerder de katholieke achtergrond van Kuifje onthulde, geeft hiervan een systematisch overzicht in een onderhoudende bundel getiteld Comics, Culture and Religion. Faith Imagined.

‘Terwijl er al langer onderzoek wordt gedaan naar religie in films, is dit de eerste publicatie die overtuigend laat zien hoe religies omgaan met strips, maar ook wat strips doen met religie, en hoe strips van betekenis zijn voor rituelen, ethiek en zingeving. Duidelijk wordt dat je niet om strips heen kunt, als je wilt begrijpen hoe religie in de gemediatiseerde wereld van vandaag functioneert’, aldus De Groot. Er komt een uitgebreid palet aan bod met christendom, islam, judaïsme, hindoeïsme, Japanse religies en zoroastrisme. Maar er is ook aandacht voor andere verbeeldingen van ‘het heilige’, zoals in Maus, de veelgeprezen beeldroman over herinneringen aan de Shoah. 

Religie en strips verknoopt

Internationale wetenschappers laten in veertien hoofdstukken zien hoe religie en strips met elkaar verknoopt zijn in Europa, India, Iran, Japan en de Verenigde Staten. De bundel opent tamelijk onschuldig met een inhoudsanalyse van strips die worden gebruikt in de kindercatechese, maar schakelt al snel naar een staaltje morele paniek in de Verenigde Staten waar via de site van Fox News een comic over Jezus en een superheld wordt gecanceld. In een bespreking van de beeldroman Habibi wordt betoogd dater in dit prachtige liefdesverhaal op een wel erg krampachtige manier wordt gepoogd om de Islam een vriendelijker gezicht te geven. Op grond van veldonderzoek in Japan wordt getoond wat de massale bezoeken aan plaatsen die in manga en anime (Japanse strips en animatiefilms) figureren te maken heeft met traditionele pelgrimage. Interviews met volwassen striplezers tijdens de pandemie laten zien hoe strips een plaats hebben in het leven van alledag. Ook wordt stilgestaan bij wat we kunnen leren van strips over religie en cultuur, en hoe strips wel en niet kunnen worden gebruikt in het onderwijs. 

De bundel ‘Comics, culture and religion. Faith Imagined’ is verschenen bij Bloomsbury in boekvorm en als e-boek in open access: Bloomsbury Collections – Comics, Culture, and Religion

Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de NVGP van 7 juni 2023 is KSGV-hoogleraar prof. dr. Piet Verhagen benoemd tot Lid van Verdienste. Piet Verhagen is meer dan 30 jaar lid van de NVGP en sinds 2000 lid van de redactie van het tijdschrift Groepen, tijdschrift voor groepsdynamica & groepspsychotherapie. Vanuit de rol als redactielid heeft hij bijgedragen aan het verbreden en verdiepen van kennis over groepspsychotherapie in Nederland en in Vlaanderen. Tevens heeft hij zelf veel gepubliceerd over (groeps)psychotherapie en met speciale aandacht voor psychiatrie en spiritualiteit. Recent heeft hij samen met Arnout ter Haar de redactie gevormd van het nieuwe Leerboek Groepspsychotherapie (Boom | de Tijdstroom 2022) en heeft hij de bijhorende podcastreeks (https://lnkd.in/efyxCPcR) over groepstherapie gemaakt.  

Recent is een nieuwe kwaliteitsstandaard binnen de geestelijke gezondheidszorg gerealiseerd, meer inhoudelijk valt daarover te lezen via: https://akwaggz.nl/nieuwe-kwaliteitsstandaard-zingeving-in-de-psychische-hulpverlening/

Tal van vakverenigingen waren hierbij betrokken: verpleegkundigen, geestelijk verzorgers, praktijkondersteuners-huisarts (POH-GGZ), huisartsen, vaktherapeuten, psychologen/psychotherapeuten, klinisch geriaters, psychiaters, ervaringsdeskundigen en familie-ervaringsdeskundigen, plus ook het patiënten- en naastbetrokkenen platform MIND. Een aantal KSGV-hoogleraren waren eveneens betrokken: Arjan Braam en Piet Verhagen namen deel in de interdisciplinaire werkgroep, Kees de Groot in de klankbordgroep ‘Critical Friends’ en Rien van Uden als commentator voor het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP). ‘Save the date’: op donderdagmiddag 7 september vindt er een KSGV-studiebijeenkomst plaats over deze nieuwe generieke module ‘Zingeving in de psychische hulpverlening’ (details daarover volgen nog).    

‘Bezinsels: zintuig-breed in gesprek’…

Op 9 juni 2023 is prof. dr. Hetty Zock met emeritaat gegaan. Zij was sinds 2005 verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) als bijzonder hoogleraar ‘Levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid met bijzondere aandacht voor het domein van de geestelijke verzorging’ namens het KSGV. Dit afscheidsmoment werd op een passende wijze gevierd met een symposium ‘Bezinsels – zintuig-breed in gesprek’ en een afscheidsrede van Hetty Zock zelf. Hieronder treft u nog de uitnodiging voor zowel het symposium als de afscheidsrede en receptie.

Recent mocht KSGV-hoogleraar Kees de Groot een lezing verzorgen bij Vergadering Geestelijk Verzorgers Limburg (VGVL). Bijgaande presentatie bij de lezing (zij het met ontbrekende referenties) geeft een inkijkje in topics die momenteel spelen rondom levensbeschouwing en geestelijke gezondheid:  

https://ksgv.nl/wp-content/uploads/2023/03/VGVL2023.pdf

Op zondag 8 januari 2023 heeft KSGV-hoogleraar Piet Verhagen een prijs in ontvangst mogen nemen in India; de uitreiking vond plaats in Hyderabad namens de Karimnagar Psychiatric Society (welke lid is van de India Psychiatric Society). Prof. Verhagen ontving er de Dr. P. Raghurami Reddy – Oration Award 2022-2023 (gold medal) vanwege zijn bijzondere verdiensten voor spiritualiteit en psychiatrie. Aansluitend aan de plechtigheden heeft hij nog een lezing mogen verzorgen met als titel: ‘Spirituality and Mental Health: What do we learn from Indian perspective? Disenchantment – New Enchantment’ (Spiritualiteit en geestelijke gezondheid: wat leren we van het Indiase perspectief? Onttovering en nieuwe betovering). In bijgaande opname vindt na ruim een uur de plechtigheden plaats en aansluitend volgt nog de lezing: https://youtu.be/wVUqn7BFwm0

Onder de titel ‘We zijn geen BV Nederland, maar een gemeenschap van mensen die voor elkaar zorgen’ verscheen bijgaand interview met KSGV-hoogleraar Kees de Groot op de website van Tilburg University: https://www.tilburguniversity.edu/nl/actueel/nieuws/meer-nieuws/interview-kees-de-groot

Op dinsdag 6 december vond in de avond een publiekslezing plaats bij Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen. De lezing werd verzorgd door onze KSGV-hoogleraar Hetty Zock, getiteld ‘Harry Potter en de zin van het leven’. ‘Goede romans helpen niet zozeer om aan het leven te ontsnappen, maar om te leren leven’, zo luidt een bekend gezegde; hoe komt het nu dat de boeken van Harry Potter zo aanspreken? Deze zijn niet alleen spannend en humoristisch, maar stellen op een hedendaagse wijze ook algemeen menselijke en existentiële thema’s aan de orde. Auteur J.K. Rowling doet daarbij aan levensbeschouwelijke ‘bricolage’: ze put op creatieve en bricolerende wijze uit sprookjes, mythen, de christelijke traditie en de hedendaagse cultuur. Voorafgaand aan de lezing verscheen bijgaand interview nog met Hetty Zock bij Kerknet.be: https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/artikel/de-regel-van-harry-potter-9-wijze-lessen-voor-het-leven. De beoogde (tweede) studiebijeenkomst bij Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen kwam echter te vervallen. Deze bijeenkomst had als thema ‘De veerkracht van zorgprofessionals tijdens een crisis’ en beoogde lezingen worden meegenomen voor een komende KSGV-uitgave (tezamen met uitgesproken lezingen van onze bijeenkomst in Utrecht van 28 oktober jl.).   

De heer dr. H. (Herman) Westerink is per 1 juni 2022 benoemd tot bijzonder hoogleraar vanwege het Kenniscentrum voor Levensbeschouwing en Geestelijke Volksgezondheid (KSGV). De leerstoel is gevestigd aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen en de leeropdracht luidt: ‘Levensbeschouwing en Geestelijke Volksgezondheid, met bijzondere aandacht voor de godsdienstwijsgerige en psychoanalytische aspecten’. De leeropdracht betreft de doordenking van de cultuurhistorische plaats van de psychoanalyse en haar betekenis voor de theorievorming over religie in relatie tot wijsgerig antropologische en godsdienstwijsgerige vraagstukken. Meer concreet krijgt dit een toespitsing in de vraag naar de wijze waarop de psychoanalyse inzicht kan geven in en vruchtbaar gemaakt kan worden voor het verstaan van de relatie tussen levensbeschouwing en geestelijke gezondheid in de huidige tijd.

Herman Westerink (1968) is sinds 2013 als universitair hoofddocent werkzaam bij de Radboud Universiteit en is daarnaast sinds 2021 wetenschappelijk directeur van het Titus Brandsma Instituut. Van 2016 tot 2021 was hij vanwege het KSGV als bijzonder gasthoogleraar verbonden aan de KU Leuven. Hij studeerde theologie en promoveerde aan de Universiteit van Groningen; hij deed zijn habilitatie aan de Universiteit van Wenen met een onderzoek naar Freuds theorieën over het schuldgevoel. Hij heeft tal van boeken en artikelen gepubliceerd op het gebied van psychoanalyse en godsdienstfilosofie, waaronder meest recent De lichamen en hun lusten. In het spoor van Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit (2019) en Verleiding, drift en herhaling: Freuds metafysica van het trauma (met Ph. Van Haute, 2022).

Per 19 november 2021 is prof. dr. Arjan Braam, psychiater en als bijzonder hoogleraar vanwege het KSGV verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht, aangetreden als nieuwe voorzitter van het KSGV. Prof. Braam volgt daarmee prof. dr. Herman Westerink op, die per 1 mei 2021 voor vier jaar is benoemd tot wetenschappelijk directeur van het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen. Prof. Westerink blijft als algemeen bestuurslid wel verbonden aan het KSGV. Over de huidige KSGV-bestuurssamenstelling valt meer te lezen op bijgaande link: https://ksgv.nl/het-ksgv/wie-is-wie/#wie-is-wie-bestuur